Unici.pl - Ks. Paweł Szymański (1782-1852)

Miscellanea - Publikacje
diakon Piotr Siwicki Ks. Paweł Szymański (1782-1852): wprowadzenie Paweł Szymański urodził się 26 sierpnia 1782 r. w Orchówku k. Włodawy, jako syn miejscowego proboszcza greckokatolickiego ks. Andrzeja Szymańskiego i Dominiki ze Snitków. Oboje rodzice pochodzili z rodzin kapłańskich, które w XVIII-XIX w. dały Kościołowi greckokatolickiemu na Podlasiu i Chełmszczyźnie kilkunastu księży. Paweł Szymański kształcił się w Białej (obecnie Biała Podlaska), Janowie Podlaskim, Zamościu i Wiedniu, gdzie w cerkwi św. Barbary otrzymał święcenia kapłańskie (1807), a na wydziale teologicznym uniwersytetu doktorat (1809). W latach 1810-17 był profesorem odrodzonego seminarium w Chełmie, gdzie zreformował program nauczania (reformę tą naśladowały seminaria rzymskokatolickie w Polsce). W roku 1817 został profesorem wydziału teologicznego uniwersytetu w Warszawie, a w 1818 wybrano go dziekanem (urząd ten piastował aż do likwidacji uniwersytetu po powstaniu listopadowym). Był profesorem Seminarium Głównego, a następnie – w latach 1837-41 – Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Warszawie; wykładał różne dyscypliny wchodzące w skład biblistyki. Od roku 1825 był prałatem-dziekanem greckokatolickiej kapituły katedralnej w Chełmie (drugi prałat w kapitule – po archiprezbiterze). Dwukrotnie był przez kapitułę wybierany kandydatem na biskupa: ordynariusza w 1828 r. (drugi spośród trójki kandydatów) i bpa pomocniczego w 1841 r. (pierwszy na liście). Był rzecznikiem duchowieństwa diecezjalnego, obrońcą praw Kościoła, autorem błyszczących erudycją opracowań z dziedziny historii i prawa kościelnego oraz liturgiki tudzież memoriałów w obronie praw duchowieństwa diecezjalnego w sporze z bazylianami (1810), przeciwko zamysłom oderwania diecezji od metropolii halickiej (1828) czy planom rządu carskiego rusyfikacji obrządku w diecezji chełmskiej(1836). W 1841 r. zwolniono go z Akademii za umacnianie w biskupie chełmskim Filipie Felicjanie Szumborskim ducha oporu wobec dążeń władz carskich do zniesienia unii w diecezji chełmskiej i odesłano na przymusową emeryturę. Ostatnie swe lata spędził ks. Paweł Szymański w gościnie u brata, ks. Jana Szymańskiego (1786-1869), proboszcza greckokatolickiego w Dobratyczach nieopodal Kostomłotów, gdzie zmarł 3 grudnia 1852 r. Wzniesiony w 1856 r. staraniem „brata i obywateli podlaskich” okazały pomnik nagrobny na mogile ks. Szymańskiego po dziś dzień zdobi dawny unicki (dziś prawosławny) cmentarzyk w Dobratyczach. Swe bogate zbiory numizmatyczne zapisał Szymański na fundusz pomocy wdowom i sierotom po kapłanach diecezji chełmskiej, zaś księgozbiór - greckokatolickiemu seminarium duchownemu w Chełmie. W dziejach unickiej diecezji chełmskiej ks. P. Szymański był jedną z najwybitniejszych postaci, a w swych czasach (I poł. XIX w.) śmiało może pretendować do miana osobistości najwybitniejszej, zwłaszcza pod względem intelektualnym. Nie wolno zatem dopuścić, by pozostał zapomniany – tym bardziej, że wiele z jego dorobku po dziś dzień zachowało dużą wartość intelektualną i duchową, zarówno dla badaczy (jako cenne źródło wiedzy), jak też i dla współczesnych (jako pomoc w kształtowaniu samoświadomości kościelnej). W ramach przywracania świadomości społecznej postaci ks. Pawła Szymańskiego powzięto zamysł opublikowania dawniejszych, mających dziś 100 i więcej lat, tekstów poświęconych Szymańskiemu – po części wspomnień, po części opracowań. Dzisiaj przeważnie zapoznane, zostaną zebrane i, opatrzone aparatem naukowym, wydane – jeśli Bóg pozwoli – w formie osobnej książeczki czy broszury. Zanim to nastąpi, materiały te (bez aparatu) publikowane będą w Internecie. Kolejnymi etapami – daj Boże! – będą: 1) wydanie biografii ks. Szymańskiego, 2) edycja jego dzieł, z których część była wydana drukiem w XIX w., lecz większość, zwłaszcza gdy weźmiemy pod uwagę objętość, pozostaje do dziś w rękopisie. Publikację materiałów biograficznych o ks. Szymańskim rozpoczynamy od najstarszego z nich, jedynego w swoim rodzaju wspomnienia pośmiertnego z roku 1853, opublikowanego anonimowo w „Bibliotece Warszawskiej”. Jak wynika z ustaleń Arkadiusza Kołodziejczyka¹, autorem wspomnienia był Józef Łoski, urodzony 16 stycznia 1827 r. w Kostomłotach jako syn miejscowego właściciela ziemskiego Jana Łoskiego (znanego m.in. jako fundator przeprowadzonego w 1852 r. remontu-przebudowy istniejącej do dziś w Kostomłotach cerkwi unickiej), zmarły 13 stycznia 1883 r. w Warszawie, dość niesłusznie zapomniany badacz-amator z zakresu historii i archeologii. Józef Łoski miał lat 14, gdy ks. Szymański osiedlił się w sąsiadujących z Kostomłotami Dobratyczach, zaś dobiegał dwudziestych szóstych urodzin, gdy w tychże Dobratyczach dziekan kapituły chełmskiej wydał ostatnie tchnienie. Wspomnienie z 1853 r. jest zatem dziełem 26-letniego człowieka, który w towarzystwie Szymańskiego wzrastał, kształtował swój charakter i zainteresowania. Ks. Szymański był dla młodego Łoskiego wzorem i mistrzem, rozbudzając w nim fascynację historią i kolekcjonerstwem (Łoski przez całe życie interesował się falerystyką, zbierając medale polskie). Relacja Łoskiego ma zatem walor podwójny: jest relacją bezpośredniego świadka i zarazem hołdem złożonym przez ucznia mistrzowi. Jest przy tym jedynym właściwie źródłem, które mówi nam o ks. Szymańskim bezpośrednio jako o człowieku – widzianym przez pryzmat niełatwej dla byłego warszawskiego profesora codzienności w małej wsi nadbużańskiej; inne źródła czy opracowania koncentrują się na działalności kościelnej czy naukowej, dydaktycznej i administracyjnej (jako dziekana wydziału). Józef Łoski, Ksiądz Paweł Szymański – wspomnienie pośmiertne W dalszym ciągu opublikowane zostaną materiały, uzupełniające wspomnienie Łoskiego o te elementy, które nie znalazły się w nim z uwagi na rosyjską cenzurę (np. wszelkie wzmianki o działalności w obronie Unii zagrożonej przez działania władz carskich, szczególnie w latach 1836-1840) czy z innych względów. ¹A. Kołodziejczyk, Podlasie w pracach historycznych i publicystyce Józefa Łoskiego, "Rocznik Bialskopodlaski" 2(1994), s. 162.
Ostatnia aktualizacja ( Wednesday, 21 September 2011 )

< Poprzedni		Następny >

[ Wróć ]