Miscellanea - Publikacje

Unici w Sokołowie Podlaskim Sokołów Podlaski jest urokliwym miasteczkiem leżącym we wschodniej części województwa mazowieckiego. W blisko sześćsetletniej historii był świadkiem rozkwitu, pomyślności jak i cierpienia swoich mieszkańców. A byli nimi osoby różnych nacji, wyznań, kultur. To miasto stracenia naczelnego kapelana Powstania Styczniowego – ks. generała Stanisława Brzóski, miasto zagłady Żydów w lokalnym getcie i pobliskiej Treblince, miasto bohaterskiej walki żołnierzy Armii Krajowej, wreszcie miasto życia i cierpienia społeczności unickiej. Parafia unicka pod wezwaniem Wstawiennictwa Najświętszej Maryi została erygowana w 1596 r. Książę Janusz Radziwiłł – właściciel sokołowskich posiadłości - potwierdził wcześniejsze nadanie dwóch włók ziemi dla tutejszej cerkwi oraz nadał kolejną. W 1622 r. darowiznę tę wpisano do akt grodzkich mielnickich i ksiąg miejskich tzw. magdeburskich sokołowskich. Było to możliwe dzięki inicjatywie księżnej Elżbiety Radziwiłłowej, która aprobowała dekret miejski stawiając warunek, aby: „pop nigdy w życiu schizmy nie odmienił”. Z czasem, parafia posiadała własny browar, staw, oraz różne przywileje. Z opisu miejscowej osiemnastowiecznej świątyni unickiej wiemy, że podobnie jak większość kościołów była drewniana. Pokryta gontem, okna były prostokątne, deski zewnętrzne ułożone naprzemiennie w trzech pasach – pionowo, poziomo i pionowo. Dach łamany z charakterystyczną cebulastą kopułą zwieńczoną krzyżem. Budynek posiadał trzy wejścia, a wewnątrz znajdowało się kilka ołtarzy. Do świątyni przyległa cmentarz grzebalny, gdzie znajdowała się drewniana dzwonnica wyposażona w pięć dzwonów. Obiekt doszczętnie spłonął w marcu 1809 r. Dzięki donacji rodziny Kobylińskich wybudowano nową świątynię, również drewnianą. Ta, zamieniona później na cerkiew prawosławną, potem katolicką kaplicę cmentarną, przetrwała do lat pięćdziesiątych minionego wieku. Współcześnie nie ma już żadnych materialnych śladów kultu. O miejscu życia i modlitwy unickiej wspólnoty sokołowian przypomina nadana przed kilkoma laty nazwa: „Skwer Unitów Podlaskich”. W historię sokołowskich unitów wpisane są również karty świadczące o ich cierpieniu, prześladowaniu i złożonym świadectwie wierności. Było to w roku 1874. Przy drewnianej świątyni siłą zebrano kilka rodzin unickich. Zdarzenie to wpisywało się w ciąg panujących wówczas na Podlasiu represji, którym carscy emisariusze poddawali te wspólnoty. Do utrzymania porządku i perswazji używano charakterystycznych nahajek. Nimi zmuszano do podpisania się pod aktem apostazji. Obecne tam dzieci (w tym moją prababcię Mariannę, wówczas dwunastoletnią) zmuszano do przyjęcia prosfory, a tym samym do formalnego przejścia na prawosławie. Kiedy dzieci stanowczo odmówiły, całą złość i nienawiść wymierzono z impetem na dorosłych, zwłaszcza ojcach rodzin. Trzech z nich: Demidowicza, Dorosza i Miściuka (mojego pra-pradziadka) związano powrozami, przywiązano do furmanek i twarzą do ziemi wleczono kilkakrotnie wokół kościoła. Kozaccy oprawcy liczyli, że zadany ból spowoduje wyrzeczenie się swojej wiary i tożsamości. Kiedy zadawane cierpienie nie złamało tych mężczyzn, rozerwano ich ciała siłą lin naciąganych przez konie. Na to wszystko patrzyli bezradni najbliżsi. Zamęczonych nie pozwolono nawet zabrać do domu i godnie pochować. Pamięć o tamtych wydarzeniach przetrwała w rodzinie do czasów współczesnych. W latach PRL temat ten oficjalnie nie mógł istnieć. Przywracanie pamięci o tamtych wydarzeniach jest ważną powinnością. Zwłaszcza, że jest to pamięć o postawach, które swoją siłą i wymową przemawiają do naszych serc i sumień. ks. dr Piotr Sosnowski SDB wykorzystano opracowania: - Dorota Wereda, Parafia unicka w Sokołowie Podlaskim w XVIII w., w książce: „575-lecie Sokołowa Podlaskiego”. - Marian Pietrzak, Kościoły i cmentarze ziemi sokołowskiej. Dzieje i opis wartości kulturalnych Sokołowa Podlaskiego.

Ostatnia aktualizacja ( Monday, 29 July 2013 )

< Poprzedni		Następny >