Unici.pl - Wielki Post w Kościołach Wschodnich

Wielki Post w Kościołach Wschodnich

Rozpoczęcie Wielkiego Postu poprzedzają cztery niedziele przygotowawcze: w pierwszą z nich, na kanwie rozważania fragmentu ewangelii o Faryzeuszu i Celniku (Łk 18,10-14), mamy lekcję pokory, którą nam Kościół proponuje jako przygotowanie do okresu pełnego surowości i wyrzeczeń, jakim jest Wielki Post. Niczym są "uczynki sprawiedliwości", jeśli je nie inspiruje głęboka pokora i prawdziwa miłość drugiego człowieka. By podkreślić ważność tego aspektu w życiu duchowym, Kościół Wschodni pozwala jeść mięso przez cały następny tydzień, nawet w środę i piątek, by nie mieć okazji do faryzejskiego samochwalstwa. Modlitwa Celnika: "Boże, bądź miłościw mnie grzesznemu" towarzyszy w obrządku bizantyjskim każdemu pokłonowi.

Druga niedziela na przykładzie Syna Marnotrawnego (Łk 15,11-32) uczy nas przemiany życia i powrotu do Ojca; od tej niedzieli ważnym motywem Jutrzni jest psalm (137)136 o płaczu wygnanych Hebrajczyków w niewoli nad rzekami Babilonu z daleka od Ojczyzny.

Trzecia przypomina nam o Strasznym Sądzie (Mt 25,31-46). Nazywa się ona też Mięsopustną, bo jest ostatnim dniem jedzenia mięsa przed Wielkim Postem. W sobotę przed tą niedzielą mamy jeden z kilku w roku dni zadusznych, bo trzeba pamiętać o tych, co stanęli przed tym sądem.

Czwarta przygotowawcza ukazuje chrześcijański obowiązek przebaczania (Mt 6,14-21). Nazywa się właśnie Niedzielą Przebaczenia, odprawia się specjalny obrzęd wzajemnego przebaczania win, zanim przyniesiemy Bogu przed ołtarz dar postu. Nazywana jest też Seropustną, bo jest ostatnim dniem jedzenia nawet sera, czyli nabiału. Ta niedziela nazywana jest też często Maślenicą. Ale zwykle cały tydzień poprzedni je się mięso, nawet w środę i piątek. Są to "ostatki" karnawału.

Od północy zaczyna się już Wielki Post, którego pierwszym dniem jest poniedziałek, a nie Środa Popielcowa jak u łacinników i obowiązuje surowy post. Nie ma obrzędu posypania popiołem. Cerkiew udekorowana jest na czarno, w inny sposób uderza się w dzwony (według greckiego stylu dzwoni się sercem dzwonu, kielich dzwonu jest nieruchomy), w śpiewie przeważają minorowe melodie podczas nabożeństw, więcej recytuje się niż śpiewa, nie je się nic, co pochodzi od zwierząt (nawet ryb i nabiału). Ryby można jeść tylko w Zwiastowanie i w Palmową Niedzielę. Przez pierwsze cztery dni wieczorem w ramach Powieczeria (Komplety) czyta się Kanon Pokutny św. Andrzeja z Krety ze śpiewem - "Pomiłuj mia, Boże, pomiłuj mia" - któremu towarzyszy pokłon czołem do posadzki świątyni. Co roku dużo ludzi bierze udział w tych nabożeństwach.

I co ciekawe: wszystkie dni oprócz soboty i niedzieli są aliturgiczne (nie odprawia się pełnej Mszy świętej). Bo w greckim obrządku Eucharystia to celebracja zmartwychwstania, radość, światło, co nie współgra z kirem, łzami żalu, pokutą. Sobota to święto; sam Bóg je ustanowił, a Chrystus nie zniósł. Niedziela - to także chrześcijańskie święto. Zatem w te dni odprawia się Mszę św. A ponieważ na trudnej czterdziestodniowej drodze przez pustynię moglibyśmy ustać, potrzebny nam częsty posiłek, papież więc, św. Grzegorz Wielki (patrz o nim w: Menologion pod dniem 12 marca), na dni powszednie ułożył obrzęd Mszy Uprzednio Poświęconych Darów, Missa Praesanctificatorum. Jest to Msza św. poprzedzona nieszporami, ale bez środkowej części tzn. bez konsekracji. Udziela się Świętych Darów zakonsekrowanych w niedzielę poprzedzającą. Stąd nazwa. Taki obrzęd odprawia się w każdą środę i piątek Wielkiego Postu. U łacinników tylko w Wielki Piątek.

Pierwsza Niedziela Wielkiego Postu jest poświęcona przypomnieniu nauki chrześcijańskiej o kulcie Ikon. Od połowy VII do połowy IX wieku Kościół Wschodni niepokoiła herezja obrazoburców. Dopiero sobór zebrany w Konstantynopolu (842 r.) przy pomocy cesarzowej Teodory położył kres herezji i postanowił w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu obchodzić uroczyście zwycięstwo prawdziwej wiary nad herezjami, które w ciągu wieków niepokoiły Kościół Chrystusowy. Od tego czasu pierwszą niedzielę Wielkiego Postu nazywa się Niedzielą Ortodoksji (Prawosławia), nie prawosławia, które nie uznaje Biskupa Rzymskiego, następcy św. Piotra, za Głowę Kościoła, ale zwycięstwo poprawnej nauki o czci Ikon. W tym dniu przed ikonami Chrystusa i Bogurodzicy brzmią słowa troparionu:

Kłaniamy się przeczystemu Twojemu Obrazowi,
o Dobry Chryste Boże,
prosząc o darowanie naszych win.
Ty bowiem dobrowolnie raczyłeś wejść cieleśnie na krzyż,
aby wybawić swoje stworzenia z niewoli wroga.
Dlatego z dziękczynieniem wołamy do Ciebie:
Zbawicielu nasz,
przyszedłszy na świat, napełniłeś wszystko radością.

W trzecią niedzielę Wielkiego Postu jesteśmy zmęczeni, będąc w połowie drogi przez pustynię Wielkiego Postu. Ale jawi się przed nami oaza w cieniu drzewa Krzyża świętego. Jest to Niedziela Adoracji Krzyża - Krestopokłonna.

W czwartek piątego tygodnia Wielkiego Postu odprawia się Jutrznię, w czasie której jeszcze raz jest śpiewany, tym razem cały na raz, Kanon Pokutny św. Andrzeja z Krety. Popularnie naród nazywa to nabożeństwo Jutrznią z pokłonami, lub Andrejewo stojanije.

W najbliższą sobotę główną część Jutrzni stanowi Akatyst ku czci Bogurodzicy. Hymn ten skomponowany przez św. Romana Śpiewaka (VII w.) najprawdopodobniej z okazji święta Zwiastowania NMPanny w pobożności ludowej Bizancjum zdobył sobie szczególną popularność po cudownej, przypisywanej wstawiennictwu Bogurodzicy, obronie Konstantynopola przed Awarami w r. 626. Na pamiątkę tego wydarzenia ustanowiono specjalny dzień uroczystej celebracji tego Akatystu. Wspominając konkretne orędownictwo Matki Bożej z przeszłości, dziękujemy Jej za wielokrotną opiekę w życiu osobistym i społecznym obecnie.

I już mamy sobotę przed Niedzielą Palmową. Na sześć dni przed Paschą wspominamy wskrzeszenie Łazarza - dla upewnienia nas, że nastąpi ogólne wskrzeszenie wszystkich zmarłych.

Na Palmową Niedzielę wierni nie przynoszą palm zrobionych w domu, lecz ministranci przygotowują dużą wiązkę gałązek wierzbowych z baziami, które poświęcone w czasie jutrzni kapłan rozdaje każdemu. Potem niektórzy uderzając się nawzajem tymi gałązkami, mówią: "Palma bije, nie zabije, kości nie połamie. Pamiętajcie, chrześcijanie, że Pan Jezus zmartwychwstanie".

Triduum Paschalne poprzedzają trzydniowe rekolekcje. Jest to czas oczyszczenia się z grzechów i pogłębienia wiary. Dla chrześcijan Wschodu Liturgia jest doświadczeniem zbawczych tajemnic. Męka, śmierć i zmartwychwstanie Pana i Zbawiciela Jezusa Chrystusa znajdują swoje odbicie w tekstach i ceremoniach liturgicznych całego Wielkiego Tygodnia, który nazywany bywa także Tygodniem Męki (Strastnaja Siedmica). Wszystkie nabożeństwa Wielkiego Tygodnia prowadzą do Wielkiej Nocy Zmartwychwstania. W sposób szczególny przeżywane są, podobnie jak w tradycji zachodniej, Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielkanoc.

Wielkoczwartkowe wspomnienie Ostatniej Wieczerzy ma miejsce w ramach Liturgii, która tego dnia jest sprawowana według formuły św. Bazylego Wielkiego. Liturgię poprzedza wieczernia z czytaniami ze Starego Testamentu. Perykopa składająca się z fragmentów Ewangelii, mówi o Ostatniej Wieczerzy i pierwszej części Męki Zbawiciela.

Wieczorem w Wielki Czwartek odprawia się jutrznię Wielkiego Piątku. Jest to nabożeństwo Męki Chrystusa. Na środku cerkwi, kładzie się na pulpicie ewangeliarz, za pulpitem ustawia się krzyż (golgota). Wierni z zapalonymi świecami słuchają dwunastu fragmentów z Ewangelii o Męce Pańskiej. Jest to liturgiczne czuwanie z cierpiącym Chrystusem. Po dziewiątej Ewangelii następuje moment, na który z zapartym tchem wszyscy czekają: śpiewanie "Razbojnika". Cerkiew wstrzymuje oddech, słychać tylko trio: "Łotra dobrego w jednej chwili przyjąłeś do raju; i mnie przez drzewo krzyża rozświetl i zbaw". Po zakończeniu wszyscy z zapalonymi świeczkami idą do domów. - Czy uda się donieść z cerkwi zapaloną świecę - kłopoczą się dzieci? Początki tego nabożeństwa sięgają wigilii, odprawianej przez chrześcijan w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek w Ogrodzie Oliwnym w Jerozolimie.

W Wielki Piątek wczesnym popołudniem odprawia się wieczernię, po której następuje wyniesienie świętego całunu (płaszczanicę). Ten obrzęd symbolizuje zdjęcie Jezusa z krzyża. Święty całun spoczywa na ustawionym w centrum świątyni "Grobie Pańskim". Bezpośrednio potem jest kompleta z kanonem wyrażającym Płacz Bogurodzicy nad śmiercią Syna. Wieczorem celebrowana jest jutrznia wielkosobotnia, zwana jerozolimską, z procesją, w czasie której obnosi się święty całun wokół cerkwi. Jest to symboliczne obwieszczenie światu - pogrzebu Chrystusa. W Wielki Piątek wiernych obowiązuje post ścisły.

W Wielką Sobotę odprawia się wieczernię z liturgią św. Bazylego. Piętnaście czytań biblijnych ze Starego Testamentu przypomina całą historię zbawienia. W czasie śpiewu przed Ewangelią celebransi i ministranci zmieniają ciemne szaty na białe; Ewangelia proklamuje już zmartwychwstanie Chrystusa. Liturgia wprowadza w tajemnicę zstąpienia Chrystusa do piekieł, aby i tam obwieścić chwałę zmartwychwstania. Przez cały dzień wierni adorują święty całun, modląc się przed Grobem Pańskim. Poświęca się też pokarmy na wielkanocne śniadanie.

Ostatnia aktualizacja ( Friday, 03 April 2020 )

< Poprzedni		Następny >

[ Wróć ]